dr hab. Krzysztof Gurba, prof. UKEN

Krzysztof Gurba – ukończyłem studia magisterskie na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym oraz doktoranckie na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jestem doktorem habilitowanym nauk humanistycznych, od 2018 roku profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Wcześniej pracowałem na Uniwersytecie Jagiellońskim (Instytut Filozofii), Akademii Medycznej (Instytut Medycyny Społecznej), Wyższej Szkole Europejskiej im. Ks. Prof. Józefa Tischnera (Wydział Stosowanych Nauk Społecznych, jako dziekan), Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania (Instytut Mediów i Komunikacji Społecznej), Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie (Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej, jako wicedyrektor). Moje główne zainteresowania naukowe to: filozofia umysłu, sztuczna inteligencja, nowe media, gatunki dziennikarskie, e-learning. Przez 30 lat byłem dziennikarzem, a obecnie jestem nauczycielem dziennikarstwa i analitykiem współczesnych mediów. Niektóre obecnie pełnione funkcje: Prezes Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Wiceprzewodniczący Rady Programowej TVP Kraków, Prezes Stowarzyszenia Instytut Badań nad Cywilizacjami. Jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej, Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Komisji Nauk Pedagogicznych Oddziału PAN w Krakowie, IEEE Education, World Education Research Association (WERA), Teaching and Education Research Association (TERA), International Association for the Development of the Information Society (IADIS), Komitetów Naukowych GUIDE Association i Global Communication Association. Lubię/łem grać w golfa i jeździć na nartach.

Krótki biogram naukowy:

• 1979 – dyplom magistra informatyki uzyskany na Uniwersytecie Jagiellońskim (Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii UJ) na podstawie pracy „Lingwistyczna propozycja modelowania systemu nerwowego”.
• 1986 – dyplom doktora nauk humanistycznych w dziedzinie filozofii uzyskany na Uniwersytecie Jagiellońskim (Wydział Filozoficzny UJ) na podstawie rozprawy „Metodologiczne aspekty reprezentacji wiedzy językowej”.
• 2016 – dyplom doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie filozofia uzyskany na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie (Wydział Filozofii UP JP II) na podstawie rozprawy habilitacyjnej „MOOC – historia i przyszłość” wraz z cyklem publikacji powiązanych tematycznie.
• 1993 – Stypendium Fundacji Gibson-Sykora w Instytucie Filozofii Uniwersytetu w St. Andrews w Szkocji
• 1988 – Szkoła Letnia Philosophical Perspective on Artificial Intelligence, Centro di Filosofia Mitteleuropea, Bolzano, Włochy z wygłoszonymi pięcioma wykładami.
• 1988 – Szkoła Letnia CognitiveLinguistics, Inter-University Center, Dubrownik z wygłoszonymi dwoma referatami.
• 1989 – Staż naukowy w L’Instituto per la Ricerca Scientifica e Tecnologica, Trento, Włochy oraz na Uniwersytecie Bolońskim z wygłoszonymi dwoma referatami
• 1989 – Szkoła Letnia CognitiveLinguistics, Inter-University Center, Dubrownik z wygłoszonymi dwoma referatami.
• 1994 – Staż dziennikarski w redakcji “The Guardian”, The Guardian Foundation Scholarship, Londyn, Anglia.
• 2007 – Pobyt naukowo-badawczy w L’Universita Telematica Guglielmo Marconi, Rzym, Włochy.
• 2010 – Pobyt naukowo-badawczy w L’Universita Telematica Guglielmo Marconi, Rzym, Włochy.
• 2011 – Pobyt naukowy w ramach wymiany pracowników naukowych Erasmus, Uniwersytet Wileński, Wilno, Litwa z wykładem i zajęciami warsztatowymi.
• 2022 – Pobyt naukowy w ramach wymiany pracowników naukowych Erasmus+, Università degli Studi Suor Orsola Benincasa.

Wykłady i referaty na konferencjach zagranicznych i seminariach w: Rzymie, Trento, Bolzano, Bolonii, Neapolu, Atenach, Patras, Wiedniu, Grazu, Madrycie, Pampelunie, Walencji, Porto, Limerick, St Andrews, Antwerpii, Louvain-la-Neuve, Pradze, Lubljanie, Dubrowniku, Wilnie, Kiszyniowie, Aracaju (Brazylia), Jerozolimie, Tbilisi, Dubaju (ZEA),

Profile seminariów licencjackich/magisterskich:

• nowe media: analiza tendencji rozwojowych nowych mediów, efekty ich oddziaływania i związek z komunikacją online,
• analizy interesujących przykładów dziennikarstwa Web 2.0 i dziennikarstwa immersyjnego,
• techniki badawcze preferowane w ramach przygotowywanych prac to: analiza zawartości mediów, ankietowe i eksperymentalne badanie oddziaływania mediów, analizy przypadków, jakościowe badania grupowe.

Przykładowe tematy prac:

• Specyfika gatunków nowych mediów – Efekty społeczne rozwoju nowych mediów
• Wyznaczniki medialności nowych mediów
• Dziennikarstwo obywatelskie, rozproszone, kolektywne
• Teoria i praktyka ustanawiania agendy medialnej, gatekeeping
• Marketing narracyjny, marketing partyzancki, techniki spinowe
• Komunikacja w świecie wirtualnym – Analiza społeczności online
• Oddziaływanie Internetu na odbiorców
• Mierniki więzi w społeczeństwach online
• Pojęcie tożsamości użytkowników Internetu
• Analiza zjawiska „przechodzenia do realu”
• Charakterystyki użytkowników sieci
• Metodologia „media watch”
• Analiza zawartości mediów (prasa niezależna, prasa lokalna, prasa studencka)
• Analiza efektów oddziaływania w dziennikarstwie immersyjnym.

Kierowanie projektami naukowymi:

• 1997: Political Thought in Oppresive Conditions, Uniwersytet Jagielloński, Instytut Psychologii.
• 2003-2004: Cybersocjologia, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie.
• 2005-2009: Warsztaty globalizacyjne, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie.
• 2005: Szlakiem aksamitnych rewolucji, Serbia – Ukraina – Gruzja, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, projekt częściowo finansowany z UKIE.
• 2006: Obywatelski Kaukaz, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, projekt współfinansowany z funduszu pomocy zagranicznej MSZ.
• 2007: Solidarni wczoraj i dziś, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, projekt polsko-białoruski finansowany w ramach konkursu „Promocja Polski zagranicą” MSZ.
• 2007: Szermierze dla Palestyny, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, projekt współfinansowany z funduszu pomocy zagranicznej MSZ.
• 2008: Civil Palestine, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, projekt współfinansowany z funduszu pomocy zagranicznej MSZ.
• 2009: Drogi i bezdroża wolności, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, projekt polsko-ukraiński finansowany w ramach konkursu „Promocja Polski zagranicą” MSZ.
• 2010: Drogi i bezdroża wolności II, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, projekt polsko-ukraińsko-gruziński finansowany w ramach konkursu „Promocja Polski zagranicą” MSZ.
• 2007-09: T-learning to Improve Professional Skills for InterculturalDialogue, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, projekt finansowany w ramach Lifelong Learning Programme Leonardo da Vinci.
• 2012-14: Sonetor Project, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, projekt finansowany w ramach, Lifelong Learning Programme Leonardo da Vinci.
• 2014-16: TIME Project, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, projekt finansowany w ramachErasmus+, projekt wyróżniony przez Komisję Europejską.
• 2019-22: „Chcieć to MOOC”, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, projekt finansowany w ramach POWER.
• 2020-22: Mob4App Project, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, projekt finansowany w ramach, Erasmus+.

Udział w zespołach eksperckich:

• Ekspert ds. rozwoju kompetencji cyfrowych przy Ministerstwie Cyfryzacji.
• Niezależny Ekspert Komisji Europejskiej ds. oceny projektów.
• Ekspert UNESCO w programie Media and Information Literacy.
• Ekspert i współzałożyciel GUIDE QualityObservatory, eksperckiego zespołu do analizy jakości systemów uczenia na odległość.

Praca w instytucjach szkolnictwa wyższego:

• 1980-1981: informatyk w Zakładzie Informatyki Medycznej, Akademia Medyczna w Krakowie.
• 1981-1985: studia doktoranckie, Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński.
• 1986: asystent w Centrum Technologii Edukacji, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie.
• 1986-1990: adiunkt w Zakładzie Filozofii, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie.
• 1989-2003: adiunkt w Instytucie Filozofii, Uniwersytet Jagielloński, Zakład Filozofii Nauk Przyrodniczych (w latach 1998-2002 urlop bezpłatny na pełnienie funkcji publicznych).
• 2003-2007: profesor w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. J. Tischnera w Krakowie.
• 2004-2006: adiunkt w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.
• 2007-2010: adiunkt w Wyższej Szkole Europejskiej im. ks. J. Tischnera w Krakowie
• 2007-2018: adiunkt na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie.
• 2018- Profesor nadzwyczajny na Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.

Doświadczenie dziennikarskie:

• 1980-81 – redakcja niezależnego pisma społeczno-kulturalnego „Bez tytułu” wydawanego przez NZS UJ;
• 1982-1986 – redaktor naczelny podziemnego pisma „Tędy…”;
• 1983-1984 – współpraca z pismem podziemnym „Alternatywy”;
• 1982-1984 – założenie i kierowanie Podziemną Agencją Prasową Studentów i Solidarności;
• 1987-1988 – współpraca z niezależnym pismem kulturalnym „Tumult”;
• 1990-1991 – redaktor miesięcznika „Znak”;
• 1991-1995 – redaktor dziennika „Czas”, szef działu religijnego;
• 1991-1993 – redaktor kwartalnika „Arka” (później „Arcana”);
• 1995 – dyrektor programowy Podyplomowego Studium Dziennikarskiego, Papieska Akademia Teologiczna;
• 1994-1998 – redaktor tygodnika „Gość Niedzielny”;
• 1998-2002 – członek Rady Programowej Telewizji Polskiej, Oddział w Krakowie;
• 2008 – członek Rady Programowej Telewizji Polskiej, Oddział w Krakowie;
• 2002 – członek Rady Programowej „Tygodnika Solidarność”;
• 2007 – członek Komitetu Naukowego kwartalnika Formamente (Rivista Internationale di Ricercasul Futuro Digitale);
• 2009 – członek redakcji kwartalnika Studia Socialia Cracoviense;
• 2011-2014 – przewodniczący Rady Nadzorczej Radia Kraków S.A.,
• 2014-2016 – członek Rady Nadzorczej Radia Kraków S.A.
• 2017- wiceprzewodniczący i przewodniczący Rady Programowej Telewizji Polskiej, Oddział w Krakowie;
• 2015-2018 – dyrektor Edukacyjnego Laboratorium Mediów Społecznościowych, wicedyrektor Akademickiego Centrum Medialnego UP JPII.
• 2019- kierownik Interdyscyplinarnego Zespołu Badań nad MOOC.

Wykaz najważniejszych publikacji:

Monografie:

• MOOC. Historia i przyszłość, Wydawnictwo Naukowe UP JPII, Kraków 2015.
• Próba głosu. Antologia reportaży, pod red. K. Gurby, W. Gadowskiego, M. Łysek, wyd. Fall, Kraków, 2012.
• W cieniu ciszy… : pamięci Bartka Zdunka, pod red. M. Bolińskiej, K. Gurby, wyd. Fall, Kraków, 2011.
• Civil Caucasus, pod red. K. Gurby, wyd. Fall, Kraków, 2007.
• Philosophy & terror, pod red. K. Gurby, Ewa Żarneckiej-Biały, Jagiellonian University Press, Kraków 1998.
• Starożytna mądrość a nauka współczesna, pod red. J. Sieradzana, K. Gurby, wyd. Miniatura, Kraków 1993.

Rozdziały w opracowaniach zwartych:

• Edukacja na odległość w czasie pandemii w ocenie dyrektorów szkół, [w:] N.G. Pikuła, K. Jagielska, J.M. Łukasik (red.), Wyzwania dla edukacji w sytuacji pandemii COVID-19, Wydawnictwo Scriptum, Kraków 2020, s. 151-178.
• Trendy rozwoju MOOC-ów, [w:] J. Morbitzer, D. Morańska, E. Musiał (red.), Człowiek, media, edukacja, Wydawnictwo Naukowe WSB, Dabrowa Górnicza 2015, s. 94-105.
• Rola mediatora kulturowego w komunikacji wobec sytuacji kryzysowej (z: Ewa Gurba), [w:] H. Marek, A. Zduniak (red.), Bezpieczeństwo – wielorakie perspektywy. Człowiek – Społeczeństwo – Państwo w sytuacjach kryzysu, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, Poznań 2014, s. 267-277.
• Poznawcze wyznaczniki jakości przekazywania wiedzy na odległość, [w:] E. Frołowicz, N. Majchrzak, N. Starik (red.), Komunikowanie się w społeczeństwie wiedzy XXI wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa w Poznaniu, Poznań 2012, s. 343-366.
• Udział mediów społecznościowych w ustanawianiu agendy medialnej, [w:] M. Sokołowski (red.), Oblicza Internetu – Internet jako przestrzeń komunikacji i dialogu, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej , Elbląg 2012, s. 135-145.
• Dystrybucja władzy nad agendą medialną jako wartość, [w:] A. Baczyński, M. Drożdż (red.), Wartość mediów – od wyzwań do szans, Wydawnictwo Biblos, Tarnów 2012, s. 39-54.
• Hyde Park czy przedsionek dziennikarstwa?, [w:] I. Hofman (red.), Studia nad dziennikarstwem, Wydawnictwo UMCS w Lublinie, Lublin 2011, s. 95-106.
• Cognitive approach to the distance learning design and management, [in: ]A. Baldazzi, L. Ricci, V. Valle Broz (eds.), E-learning quality assurance: A multi-perspective approach, Gangemi Editore, Rzym 2011, s. 31-42.
• Prawo galaktyk do powrotu, [w:] W prostocie prawdy, w pokorze miłości, Studia i materiały dedykowane ks. prof. zw. dr hab. Janowi Walowi, Wydawnictwo „Czuwajmy”, Kraków, 2009.
• Wpływ globalizacji na komunikację społeczną, [w:] W. Dłubacz (red.), Człowiek-Praca-Globalizacja, Stowarzyszenie Civitas Christiana, Nowy Sącz, 2003, s. 40-52.
• Granice poznania a możliwości ludzkiego mózgu, [w:] J. Pociask-Karteczka (red.), Zastosowanie sztucznych sieci neuronowych w hydrologii, Wydawnictwo Instytutu Geografii UJ, Kraków 1999.
• Błędy na końcu języka, [w:] E. Żarnecka-Biały (wyd.), Między prawdą i normą a błędem, Wydawnictwo UJ, Kraków 1998.
• Konekcjonizm a mind-body problem, [w:] Zdzisława Piątek (red.), Aktualne problemy filozofii nauk przyrodniczych, Kraków, 1991.
  Komunikacja z komputerem – języki formalne i oprogramowanie (z A. Izworskim), [w:] J. Trąbka (red.), Propedeutyka informatyki medycznej. Wydanie 2, Kraków 1982, s. 51-64.
• Wybrane metody matematyczne stosowane w medycynie (z H. Stanuch i in.), [w:] J. Trąbka (red.), Propedeutyka informatyki medycznej. Wydanie 2, Kraków 1982, s. 65-126.
• Systemy informatyczne w medycynie (z W. Trąbką i in.), [w:] J. Trąbka (red.), Propedeutyka informatyki medycznej. Wydanie 2, Kraków 1982, s. 127-152.

Artykuły w czasopismach naukowych:

• Individual and Collaborative Online Learning – Reasonable Compromise, „International Journal of Research in E-learning”, 2021, nr 7(2).
• Nauczanie na odległość jako narzędzie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu – spojrzenie z perspektywy teorii agenda setting, „Studia Socialia Cracoviensia”, 2014, nr 2 (11), s. 113-130
• Zastosowanie niemoderowanych scenariuszy e-learningowych na przykładzie projektu Sonetor, „EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej”, 2013, nr 2(6), s. 54-63.
• Globalization and Social Communication – Threats and Chances, “Global Media Journal – Polish Edition” 2012, no. 1 (9), s. 1-7.
• Nobilitacja nauki o komunikowaniu, „Studia Socialia Cracoviensia”, 2010, nr 1(1), s. 213-215.
• T-learning: wielokanałowe uczenie na odległość w środowisku multikulturowym (wspólnie z Ewą Gurbą), „Edukacja. Studia, badania, innowacje”, 2010, nr 2 (110), s. 75-81.
• Rzeczywistość Ducha w świecie wirtualnym, „Horyzonty wychowania”, 2007, nr 12, s. 69-80.
• Socjologia światów wirtualnych, „Comarch News”, 2003, nr 3(20), s. 40-42.
• Błędy sztucznej inteligencji, „Postępy Cybernetyki”, 1997, nr 6.
• Sztuczna inteligencja z naturalnymi ograniczeniami, „Znak”, 1995, nr 484, s. 5-11.
• Błędy na końcu języka, „Prakseologia”, 1993, nr 3-4 (120-121),
• O nauce i wierze w BBC, „Znak”, 1991, nr 1(428), s. 117-120.
• Corsi Estivi Internazionali di Filosofia in Bolzano, „Studia Italo-Polonica”, 1991, nr 4, s. 139-140.
• Miejsce dla Boga we współczesnej filozofii umysłu, „Znak”, 1990, nr 7-8 (422-423), s. 117-126.
• Szereg przypisków do Platona,” Znak”, 1989, nr 7(410), s. 116-121.
• W stylu folk, „Znak”, 1989, nr 2-3(404-406), s. 187-191.
• Komputery dla niepełnosprawnych we Włoszech, „Szkoła Specjalna”, 1989, nr 12.
• Curiculum vitae sztucznej inteligencji, „Literatura na świecie”, 1988, nr 10 (207), s. 56-72.
• Douglas R. Hofstadter – filozof sztucznej inteligencji, „Znak”, 1986, nr 2-3(375-376), s. 142-157
• Zastosowanie komputerów w psychologii na przykładzie generatora programów opracowujących testy psychologiczne (z E. Gurbą), „Przegląd Psychologiczny”, 1983, ”, t. XXVI nr 4, s. 939-953.
• Lingwistyczna metoda modelowania czynności systemu nerwowego, „Zeszyty Naukowe AGH: seria Automatyka”, 1982, nr 25, s. 25-40.
• Ocena skuteczności selektywnej analgezji rdzeniowej w uśmierzaniu bólu pooperacyjnego (z M. Kuś i in.), „Anest. Intern. Ter.“, nr 14, 1982, s. 189-196.
• O rozmytych granicach rozmywalności, „Prakseologia”, 1981, nr 4 (80), s. 93-102.

Udział w konferencjach:

• Gaming in Education and E-Learning: Mock-Trials, Mock-Elections and Crisis-Simulations for PoliticalSciences and Communications Courses, Proceedings of 13th Multi Conference on Computer Science and Information Systems, 16 – 19 July 2019, Porto, Portugal.
• BLOG AS A LEARNING RESOURCE IN ADJARA, ICERI – 12th annual International Conference of Education, Research and Innovation, Sewilla, 11-13 listopada 2019.
• DIGITAL TECHNOLOGIES USE IN THE ADJARAN CLASSROOMS, ICERI – 12th annual International Conference of Education, Research and Innovation, Sewilla, 11-13 listopada 2019.
• Video blog as an educational tool in Poland, ICERI – 12th annual International Conference of Education, Research and Innovation, Sewilla, 11-13 listopada 2019.
• Applicability of netnography in the analysis of Polish vloggers, ICERI – 12th annual International Conference of Education, Research and Innovation, Sewilla, 11-13 listopada 2019.
• Cloud learning as an integration environment for virtual didactics (razem z: W. Misztal. R. Nęcek), 9th annual International Conference on Education and New Learning Technologies, Majorka, 2018.
• Effectiveness of virtual collaboration in distance education from the perspective of spiritual development (razem z: W. Misztal, R. Nęcek), 9th annual International Conference on Education and New Learning Technologies, Majorka, 2018.
• Educational value of grassroots students initiatives on social media (razem z: D. Kaczmarczyk, S. Guzik), Proceedings of 11th International Technology, Education and Development Conference, Valencia, IATED 2017.
• Educational value of social media presentation of great religious events for youth – World Youth Day case study (razem z: R. Nęcek, W.Misztal, M. Gurba), Proceedings of 11th International Technology, Education and Development Conference, Valencia, IATED 2017.
• Identity styles of social media and network games users (razem z: E. Gurba), 9th annual International Conference on Education and New Learning Technologies, Barcelona 2017.
• Role of trust in modern e-learning models (razem z: E. Gurba), 9th annual International Conference on Education and New Learning Technologies, Barcelona 2017.
• The Attitude Toward Globalization as a Factor Shaping the Willingness to Use E-Learning by Young People in the Phase of Emerging Adulthood (razem z: A. Senejko, E. Gurba, W. Misztal, R. Nęcek, W. Mleczko), 8th annual International Conference on Education and New Learning Technologies, Barcelona, 2016.
• Influence of spiritual development on the effectiveness of virtual collaboration in distance education (razem z: W. Misztal, R. Nęcek), 9th International Conference of Education, Research and Innovation, Sevilla 2016.
• Educational value of social media presentation of great religious events for youth – World Youth Days case study (razem z: W. Misztal, R. Nęcek), 9th International Conference of Education, Research and Innovation, Sevilla 2016.

Tłumaczenia prac naukowych z języka angielskiego:

• Friedrich A. von Hayek, Droga do niewolnictwa, Wydawnictwo Arcana, Kraków 1996.
• Douglas R. Hofstadter, Dziwne pętle jako istota świadomości, „Znak”, 1995, nr 484.
• Douglas R. Hofstadter, Kanon Kraba, „Znak”, nr 484, 1995.
• Daniel C. Dennett, Gdy filozofowie napotykają sztuczną inteligencję, „Znak” nr 484, 1995.
• Robert Sokolowski, Obecność eucharystyczna (rozdział książki), Wydawnictwo Biblos, Tarnów, 1995, s. 240-266.
• Buchanan J. , Wyłanianie się ładu, „Znak-Idee”, 1994, nr 6, s. 108-121.
• Douglas R. Hofstadter, Preludium… Mrówcza fuga, „Literatura na świecie”, 1988, nr 10(207), s. 3-55.
• Douglas R. Hofstadter, Kto kim kręci wewnątrz bilardownicy, albo jakie jest znaczenie słowa JA?, „Znak”, 1986, nr 375-376, s. 157-178.